Je, Wazazi Wanaoshawishi Watoto Kufanya Vibaya Mtihani wa Taifa Ili Wakachunge Mifugo na Kazi za Ndani Wanafaa Kuadhibiwa?
Katika baadhi ya maeneo nchini, kumekuwepo na matukio ambapo wazazi wanawashawishi watoto kutofanya vizuri kwenye Mitihani ya Taifa ili wabaki nyumbani kuchunga mifugo au kufanya kazi za shamba. Hili ni suala zito linalogusa sio tu mustakabali wa mtoto mmoja mmoja, bali pia maendeleo ya taifa kwa ujumla. Swali muhimu linalojitokeza ni: Je, wazazi hawa wanafaa kuadhibiwa kwa makosa ya ukiukaji wa haki za mtoto?
1. Haki ya Mtoto Kupata Elimu ni ya Kisheria
Kisheria, kila mtoto nchini Tanzania ana haki ya msingi ya kupata elimu. Hii imo katika:
a) Sheria ya Mtoto ya 2009
Sheria hii inamwajibisha mzazi kuhakikisha mtoto:
- Anapata elimu,
- Anahudhuria shule mara kwa mara,
- Analindwa dhidi ya vitendo vinavyoathiri maendeleo yake ya kielimu na kihisia.
Kumbe basi, kitendo cha kumshinikiza mtoto ashindwe mtihani ili abakie kuchunga mifugo ni ukiukaji wa moja kwa moja wa sheria.
b) Katiba ya Jamhuri ya Muungano wa Tanzania
Katiba inaweka wazi kuwa elimu ni haki ya msingi kwa kila raia. Kwa hiyo, kumzuia mtoto kupata fursa sawa kielimu ni kupingana na matakwa ya Katiba.
c) Sheria ya Elimu
Sheria hii inakataza mzazi au mtu mwingine yeyote kumzuia mtoto kuhudhuria masomo au kumfanya ashindwe kuendelea na elimu bila sababu za msingi.
2. Kitendo Hiki ni Ukatili na Utelekezaji (Neglect)
Kumlazimisha mtoto ashindwe mtihani si kosa dogo. Ni aina ya:
- Ukatili wa kiakili,
- Utelekezaji wa malezi,
- Kuharibu mustakabali wa mtoto.
Kumnyima mtoto haki ya elimu kunamnyima pia fursa ya kupambana na umasikini, kujiendeleza, na kuchangia katika maendeleo ya jamii.
3. Je, Wazazi Wanaweza Kuadhibiwa?
Ndiyo, hatua za kisheria zinaweza kuchukuliwa dhidi ya mzazi ambaye:
- Anazuia maendeleo ya mtoto kielimu,
- Anamlazimisha mtoto kufanya kazi nzito,
- Anahamasisha au kumshinikiza mtoto asifanye vizuri kwenye Mtihani wa Taifa.
Adhabu zinaweza kujumuisha:
- Onyo kali na kuwajibishwa katika serikali ya kijiji au mtaa,
- Faini,
- Kuingizwa katika programu ya malezi bora,
- Na katika makosa makubwa, kufikishwa mahakamani.
Lengo si kumuumiza mzazi, bali kulinda mustakabali wa mtoto na kuhakikisha jamii inatambua wajibu wake.
4. Kwa Nini Suala Hili Linapaswa Kuchukuliwa Kwa Uzito?
Kwa kumzuia mtoto kuendelea na elimu:
- Jamii inapunguza idadi ya vijana wenye maarifa,
- Taifa linapoteza rasilimali watu muhimu,
- Umasikini unaendelea kizazi hadi kizazi,
- Mtoto anakatwa tamaa na kukosa mwelekeo wa baadaye.
Hivyo, hili si tatizo la familia pekee, bali la kijamii na kitaifa.
5. Njia Mbadala Badala ya Kuwalaumu Wazazi Tu
Kwa kuwa baadhi ya wazazi hufanya hivyo kutokana na:
- Umaskini,
- Ukosefu wa uelewa,
- Kuutegemea sana uchungaji kama msingi wa maisha,
Serikali na jamii zinaweza kuchukua hatua zifuatazo:
✓ Elimu kwa wazazi kuhusu umuhimu wa elimu
✓ Mpango wa lishe shuleni (school feeding programme)
✓ Msaada kwa familia masikini
✓ Vikundi vya uzalishaji mali
✓ Ufuatiliaji shuleni wa mahudhurio ya watoto
Hizi hatua hupunguza utegemezi wa nguvu kazi ya watoto.
Hitimisho
Wazazi wanaowashawishi watoto kufanya vibaya katika Mtihani wa Taifa ili wakachunge mifugo wanakiuka waziwazi haki ya mtoto kupata elimu. Kitendo hiki ni ukatili, utelekezaji, na ni kosa la kisheria. Kwa hivyo, ndiyo, wanapaswa kuwajibishwa ili kulinda haki na mustakabali wa watoto.
Hata hivyo, jamii pia inahitaji kusaidia wazazi kwa elimu, msaada wa kiuchumi, na uhamasishaji ili kuondoa sababu zinazowafanya wawanyime watoto elimu.
